Бизнисите кои во своето тековно работење имаат увозно-извозни релации со странски компании постојано се изложени на валутен ризик – – ризикот од промена на девизниот курс пред се заради исклучителната волатилност на девизниот пазар.
Обемот на девизниот пазар е на историско највисоко ниво и е неспоредив со обемот на останатите пазарни инструменти (државни хартии од вредност, корпоративни обврзници, акции итн.). Високиот обем на тргување резултира и со висока волатилност на девизниот пазар во услови на пазарна неизвесност.
Промената на цените на девизниот пазар може да имаат значајно влијание врз паричните текови на компаниите чии бизниси се увозно-извозно зависни. Во услови кога бизнисите имаат обврски или побарувања во странска валута кои допрва треба да доспеат или планирани инвестиции за кои дорпва треба да се издвојат средства, од исклучително значење за компаниите е митигирање на валутниот ризик и заштита од загуби на име на курсни разлики. Како исклучително флексибилен инструмент за справување со валутниот ризик се користи FX Forward, односно терминска девизна трансакција.
Како пример, да претпоставиме дека компанија извозник очекува прилив во износ од УСД 1 милион за плаинраниот извоз во наредните 3 месеци. Со оглед на тоа што компанијата овој прилив ќе треба да го конвертира во МКД, истата се изложува на валутен ризик.
Доколку компанијата работи прудентно, истата ќе договори терминска девизна трансакција со деловна банка со што ќе го фиксира курсот на доларот за периодот кога компанијата го очекува приливот. Курсот во моментот на склучување на трансакцијата изнесува 56,90 денари за еден американски долар. Оваа практично значи дека компанијата, откако ќе го конвертира достасаниот прилив, ќе добие МКД 56,9 милиони.
Доколку компанијата не склучи терминска девизна трансакција се изложува на валутен ризик. Имено, доколку во периодот од трите месеци доларот на девизниот пазар ослаби и на денот на пристигање на приливот се тргува по 55,90, истово ќе значи дека компанијата приливот ќе го конвертира по пазарниот курс и ќе добие МКД 55,9 милиони.
Очигледно е дека компанијата со склучување на терминската трансакција го митигира валутниот ризик и реализира дополнителни МКД 1 милион.
Терминска девизна трансакција претставува обврзувачки договор за откуп или продажба на една валута за друга по точно договорен курс и договорен датум во иднина. Основниот ризик за банката кој произлегува од ваков тип на договор е валутниот ризик иако постои и компонента на каматен ризик.
Во договорот за терминска девизна трансакција една страна (клиентот) се обврзува да го купи (или продаде), а другата страна (банката) да го продаде (или купу) договорениот износ и валута на договорениот датум во иднина. Во моментот на склучување на терминската трансакција нема порамнување, односно нема физичка размена на средства. Паричните средства се разменуваат на денот на доспевање на договорот за терминската трансакција.
Со терминска девизна трансакција идниот девизен (или форвард) курс за размена на договорените износи во договорените валути на некој иден датум се фиксира на денот на тргувањето (склучување) на трансакцијата. Останатите услови од терминската трансакција (износ, валута која се купува, валута која се продава и датумот на валутата) истотака се договараат на денот на тргувањето.
Форвард курсот или цената по која ќе се изврши купопродажбата на некој иден датум се определува врз основа на спот цената (курсот) на датумот на тргувањето која се корегира со соодветен број на форвард поени.
Форвард поените претставуваат разлика помеѓу каматните стапки за двете валути кои се разменуваат. Форвард поените може да бидат позитивни или негативни во зависност од тоа која од валутите има повисока односно пониска каматна стапка. Како правило, приносот на валутата со повисок пазарен принос ќе биде дисконтиран за идниот период при пресметката на форвард поените и обратно.
Основната предност на терминските девизни трансакции се однесуваат на митигирањето на валутниот ризик – – корисникот на форвардот ја знае точната цена на валутата која ја купува/продава и следсветно на тоа може да ги планира идните парични текови. Дополнително, терминските девизни трансакции се исклучително флексибилни и може да се прилагодат на специфичните потреби на клиентите.
Недостатоци на терминските девизни трансакции произлегуваат пред се од исклучителната волатилност на девизниот пазар што во даден момент може да се движи во полза на клиентот кој нема да може да профитира заради веќе склучениот, обврзувачки договор со банката. Дополнително, со склучување на термински договор, банката се изложува на кредитен ризик со оглед на тоа што постои можност клиентот да не ја изврши договорената транкацијата во иднина. Од таа причина банката може да побара обезбедување (маргина) што може да претставува дополнителне трошок за клиентот.
Терминските девизни трансакции, како и било кој друг инструмент на девизниот пазар, имаат свои предности и недостатоци наведени погоре. Секако, доколку клиентот ги вклучи сите аспекти од своето работење од една страна и банката го димензионира форвардот согласно потребите на клиентот од друга страна, добивката која клиентот ќе ја има од терминската девизна трансакција е повеќекратна.